Rafineria Rockefellera

 Kliknij w tytuł by zobaczyć pełną galerię

Stan miejsca z dnia 24/2/24

Aktualnie w stopniowo wyburzany za zgodą starosty zabytkowy kompleks z długą, ciekawą, a zarazem tragiczną historią. Czerpiąc informacje z wikipedii, czecho .pl oraz beskidzka24 chciałabym nakreślić Wam najważniejsze wątki.

Vacuum Oil Company - należąca do krezusa naftowego Johna D. Rockefellera, była jedną z największych i najnowocześniejszych w Polsce. Jej produkty były sprzedawane na całym świecie. Posiadała własną sieć stacji paliw na terenie kraju.

Decyzję  o budowie  na Śląsku Austriackim podjęto w 1901 roku.

Przedmiotem działalności handlowej miały być oleje, smary, tłuszcze oraz ich mieszaniny. 

Spółka zaczęła działać 5 maja 1905 roku w oparciu o zarządzenie Cesarsko-Królewskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 16 grudnia 1895 roku.

Rafineria posiadała własne generatory prądu, studnie głębinowe, łapaczkę, fabrykę beczek, urządzenia do konfekcjonowania olejów mineralnych, fabrykę smarów bazowych, laboratorium, budynek wagi kolejowej, parowozownię oraz 350 zbiorników o łącznej pojemności 86 tysięcy metrów sześciennych (w tym na magazynowanie ropy naftowej wykorzystywano zbiorniki o pojemności 57 tysięcy metrów sześciennych). Posiadała własne cysterny kolejowe (docelowo 520 sztuk) oraz tabor samochodowy do przewozu gotowych produktów i surowców.

W okresie międzywojennym amerykańska spółka zatrudniała 460 pracowników. Rafineria Vacuum Oil Company w 1912 roku była już najnowocześniejszą i najbogatszą rafinerią w Cesarstwie Austro-Węgierskim. Dysponowała kapitałem 20 milionów koron.

Dzięki temu, że działania wojenne nie objęły swym zasięgiem Cz-D oraz że spółka Vacuum Oil Company Cz funkcjonowała w ramach światowego koncernu, przetrwała bez problemu I wojnę światową i mogła umocnić swoją pozycję lidera przemysłu naftowego, tym razem w odradzającej się Polsce. 

Konkurencyjna rafineria „Schodnica” straciła swą silną pozycję, a działania wojenne i upadek Cesarstwa spowodowały spadek produkcji i tak duże straty, że w 1926 roku zbankrutowała. Tereny po byłej austriackiej rafinerii przejął amerykański koncern w 1928 roku i użytkował je aż do końca II wojny światowej.

Z Vacuum Oil Company współpracowało wiele światowych koncernów samochodowych, m.in. Lancia, Mercedes Benz, Maybach, Horch, Lincoln, Ford, Morris, Skoda, Hispano-Suiza i Mathis.

Pod marką Mobiloil i Mobilgrease produkowano oleje i smary dla potrzeb motoryzacji, ciężarowych i osobowych samochodów, dorożek samochodowych, motocykli i motorowerów, traktorów, autobusów, samolotów i sterowców, dla potrzeb marynarki wojennej i handlowej. Produkowano różnego rodzaju specyfiki olejowe i smarowe dla potrzeb przemysłu stalowego, hutniczego, górnictwa, dla przemysłu maszynowego, młynarskiego, piekarskiego i wielu innych dziedzin gospodarki.

 Do wybuchu II wojny światowej spółka wybudowała na terenie Polski około 40 własnych stacji paliw. 

Sprzedawano na tych stacjach benzyny, oleje, smary, karbid, farby, lakiery oraz produkty niezwiązane z produkcją naftową.

W 1939 roku rafinerię przejęli Niemcy, na początku października  ponownie uruchomiono produkcję pod niemieckim zarządem, okazało się, że bez polskich specjalistów i robotników nie da się prowadzić rafinerii. Szybko przyjęto Polaków do pracy.

Niemcy opuścili rafinerię w ostatnich dniach grudnia 1944 roku. Została tylko niewielka wojskowa obsada, która bez większych walk poddała się rosyjskim wojskom, wszystkich rozstrzelano. 

Po wojnie przejęty przez państwo.

 Do lat 60. XX wieku amerykańscy prawnicy walczyli o odszkodowanie za utracony majątek fabryczny.

Tragiczny pożar miał miejsce w czerwcu 1971 roku. Pożar ten był trzecim z kolei pożarem w rafinerii\ w 1971 roku. W styczniu zapaliła się wieża destylacyjna, na początku czerwca pożar objął kilkadziesiąt cystern pod nalewakiem. Przyczyną najdrastyczniejszego pożaru była krótka burza, poczas której przy trzecim wyładowaniu piorun trafił  kominek oddechowy zbiornika ropy naftowej nr 251 o pojemności 12 500 m³ ropy, 

W niedzielę, 27 czerwca ok. godziny 1:00 w nocy w akcji było 18 sekcji zawodowych i 24 sekcje OSP. Był zaplanowany generalny atak na źródło ognia. Sądzono, że po wejściu do działań jednostek z ciężkim sprzętem po kilku godzinach pożar zostanie ugaszony. W czasie gaszenia do zbiornika 251 dostało się kilkadziesiąt tysięcy litrów wody, które były podgrzewane przez palącą się na tacy ropę. 

Ok. godz. 1:20 woda ta osiągnęła temperaturę wrzenia i zaczęła przedzierać się ku górze zbiornika. Podnosząc lżejszą ropę naftową spowodowała jej wyrzut na odległość – w niektórych miejscach – nawet ponad 200 m. Część ropy wylała się do tacy zbiornika powodując jej przepełnienie i wylanie płonącej piany poza obwałowanie. Popłynęła ona torami w kierunku elektrociepłowni, na drogi wewnątrzzakładowe i do tacy zbiornika 254. Piana na drogach mająca kilka metrów wysokości zakrywała ludzi, wozy, sprzęt gaśniczy niszcząc wszystko na swojej drodze. 

Kilka chwil później nastąpiła druga eksplozja, zbiornika 254. Podczas obu erupcji zginęły prawie natychmiast 33 osoby (13 strażaków ZSP, 7 żołnierzy, 7 członków OSP, jeden pracownik rafinerii i 5 strażaków z ZOSP i ZOS). Temperatura była tak wysoka, że poparzeniom ulegali ludzie stojący nawet w sporej odległości od zbiorników. W wyniku odniesionych ran i oparzeń zmarło jeszcze w ciągu kolejnych 2 miesięcy 4 ratowników. Razem liczba ofiar nocnego wybuchu zbiorników to 37 osób.

W 1996 r. przedsiębiorstwo państwowe funkcjonujące pod nazwą Śląskie Zakłady Rafineryjne zostało przekształcone w JSSP Rafineria Czechowice S.A. Od 1998 roku rozpoczęto proces restrukturyzacji polegający na wydzieleniu ze struktur Spółki poszczególnych obszarów do spółek zależnych, w tym RCEkoenergia Sp. z o.o.

Spółka do 19 grudnia 2005 r. występowała pod nazwą Rafineria Czechowice S.A.

W 2003 r. rozpoczęto proces konsolidacji z Grupą LOTOS S.A. Od 19 grudnia 2005 r. Spółka działała pod firmą LOTOS.

Na początku 2022 r. w ramach realizacji działań określonych w Decyzji KE została zawarta przedwstępna umowa zbycia akcji LOTOS Terminale S.A. na rzecz UNIMOT Investments.